Cô chín đền sòng – sự tích văn khấn cúng sắm lễ
Cô chín đền sòng – sự tích văn khấn cúng sắm lễ, “Nhất vui là hội Phủ Dày/ Vui thì vui vậy, chẳng tày Sòng Sơn” và “Đền Sòng thiêng nhất xứ Thanh”…Đền Sòng Sơn thờ Mẫu Liễu Hạnh, vị thần quan trọng trong đạo Mẫu Việt Nam – một trong “Tứ bất tử” của dân gian Việt Nam.
Trước đây, ngôi đền được gọi là đền Sùng Trân, xây dựng dưới triều vua Lê Hiển Tông (1740 – 1786) trên đất Cổ Đam, xã Hà Dương, huyện Hà Trung, (nay thuộc địa phận phường Bắc Sơn, TX. Bỉm Sơn) – nổi tiếng với câu ca truyền tụng “Đền Sòng thiêng nhất xứ Thanh”.
Lễ hội Sòng Sơn – Ba Dội, không chỉ là niềm tự hào của người dân xứ Thanh, mà còn là điểm đến tâm linh tín ngưỡng có giá trị trường tồn trong văn hóa người Việt. Được Bộ Văn hóa – Thông tin công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia năm 1993, tới nay lễ hội Sòng Sơn luôn lưu giữ được những nét văn hóa độc đáo của người dân xứ Thanh.
Văn khấn cô Chín giếng
Con Nam Mô A Di Đà Phật!
Con Lạy chín phương Trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương
Con Nam Mô thường trụ thập phương Phật
Con Nam Mô thường trụ thập phương Pháp
Con Nam Mô thường trụ thập phương Tăng
Con sám hối con lạy Phật Tổ Như Lai
Con sám hối con lạy Phật Thích Ca
Con sám hối con lạy Phật Bà Quan Thế Âm Bồ tát ma ha tát
Con nam mô a di đà Phật
Con sám hối Thiên phủ, Nhạc phủ, Thoải phủ, Địa phủ, Công đồng Tứ phủ vạn linh
Con lạy Ngọc Hoàng Thượng đế
Con lạy Vua Cha Bát Hải Đồng Bằng
Con lạy Quan Nam Tào, Bắc đẩu
Con Lạy Tứ vị Chúa tiên, tứ vị thánh Mẫu:
Mẫu cửu trùng thiên, Phủ giày Quốc Mẫu, Mẫu nghi thiên hạ, Sòng Sơn Quốc Mẫu, Sơn Lâm Đông Cuông Quốc Mẫu, Sơn Lâm Bắc Lệ Thánh Mẫu, Thuỷ Cung Thánh Mẫu.
Con lạy Tứ vị Vua Bà Cờn Môn
Con lạy Đức Ông Trần triều hiển thánh Hưng Đạo Đại Vương, Đức Ông đệ tam Cửa Suốt, Nhị vị vương Cô, Cô bé Cửa Suốt, Cậu bé Cửa Đông.
Con lạy Tam vị chúa mường
Chúa mường đệ nhất tây thiên
Chúa mường đệ nhị Nguyệt Hồ
Chúa mường đệ tam Lâm Thao
Chúa Năm Phương bản cảnh
Con lạy Ngũ vị Tôn Ông Hội Đồng Quan Lớn
Quan lớn đệ nhất
Quan lớn đệ nhị giám sát
Quan lớn đệ tam Lảnh giang
Quan lớn đệ tứ khâm sai
Quan lớn đệ ngũ tuần tranh
Con lạy Tứ Phủ Chầu Bà
Chầu bà đệ nhất, Chầu bà đệ nhị Đông Cuông
Chầu đệ tam thoải phủ, Chầu Thác Bờ
Chầu đệ tứ khâm sai quyền cai bốn phủ
Chầu Năm Suối Lân, Chầu Sáu Lục Cung Nương
Chầu Bảy Kim Giao, Chầu Tám Bát nàn Đông Nhung
Chầu Cửu Đền Sòng, Chầu Mười Đồng Mỏ Chi Lăng
Chầu Bé Công Đồng Bắc Lệ
Con lạy Tứ Phủ Ông Hoàng
Ông Hoàng Cả, Ông Đôi Triệu Tường, Ông Hoàng Bơ
Ông Hoàng Bảy Bảo Hà, Ông Tám Bắc Quốc Suối Mỡ
Ông Chín Cờn Môn, Ông Mười Nghệ An
Con Lạy Tứ phủ Thánh Cô Chín Sòng Sơn
Con lạy quan thủ gia chầu bà thủ bản đền. Quan đứng đầu đồng, chầu cai bản mệnh. Hội đồng các quan, hội đồng các giá trên ngàn dưới thoải. 12 cửa rừng 12 cửa bể.
Con Lạy Chúa sơn lâm sơn trang. Ông Thanh xà bạch xà cùng các cô tiên nàng chấp lễ chấp bái. Con lạy táo quân quan thổ thần. Bà Chúa đất, bà chúa bản cảnh cai quản bản đền hoãn tĩnh linh đền.
Hôm nay là ngày ……… tháng ………. Năm Canh Tý
Tín Chủ ……………..Tuổi ………….
Ngụ Tại ………………………………
Con xin: …………………………………
Cách sắm lễ, mâm cúng cô Chín đền sòng
Mâm cúng cô Chín có thể là mâm cúng chay hoặc mặn tùy theo mỗi người. Lễ vật không cần phải quá cầu kỳ, cao sang:
Mâm lễ chay: 1 bó bông, xôi chè, vàng mã (cành vàng, cành bạc),…
Mâm lễ mặn: 1 bó bông, gà luộc hoặc heo quay, vàng mã (giày hoa, quần áo),…
Truyền thuyết đền sòng cô chín thanh hoá
“Nhất vui là hội Phủ Dày/ Vui thì vui vậy, chẳng tày Sòng Sơn” và “Đền Sòng thiêng nhất xứ Thanh”… Đó là những lời hay, ý đẹp được người đời ca tụng khi nói về đền Sòng Sơn nằm trên địa bàn phường Bắc Sơn, thị xã Bỉm Sơn (Thanh Hóa). Vào những ngày cuối tháng 3, chúng tôi có dịp đến thăm đền Sòng Sơn và đến Chín Giếng trước ngày nơi đây tổ chức lễ hội hàng năm vào ngày 26/2 âm lịch. Ngay từ cửa đền vào đã thấy kiệu rước để người dân nơi đây chuẩn bị cho ngày chính hội.
Khách du lịch theo Quốc lộ số 1A từ Hà Nội vào miền Trung, hết địa phận tỉnh Ninh Bình, du khách đến địa phận phường Bắc Sơn thị xã Bỉm Sơn vào vãn cảnh đền Sòng Sơn – Thánh đường thờ nữ thần Vân Hương – Liễu Hạnh Công chúa – Thánh Mẫu Liễu Hạnh.
Đền Sòng Sơn được khởi dựng năm nào?
đến nay vẫn chưa tìm được tư liệu xác định chính xác. Truyền thuyết làng Cổ Đam kể rằng: Vào khoảng niên hiệu Vĩnh Tộ nhà Lê (1619-1628) một ông lão người làng Cổ Đam được Tiên chúa Liễu Hạnh nhập hồn báo mộng “Hãy nói với dân làng dựng cho Ta một ngôi đền để ta ngự, Ta sẽ phù hộ cho các ngươi”. Theo lời Tiên Chúa, vào một sáng cuối tháng Giêng, ông lão mang một gậy tre đến khu vực Đền Sòng cắm xuống đất, thắp hương và khẩn cầu “Nếu cây gậy này mà tươi tốt thì chúng con sẽ chọn đất này để lập đền tôn thờ tiên chúa”. Ít lâu sau cây gậy tre nảy lá, đâm măng, lớn lên thành bụi tươi tốt. Dân làng cho rằng nữ thần Liễu Hạnh đã hiển thánh tại đây liền vận động góp tiền của xây dựng bên cạnh bụi tre thần.
Ngôi Đền được tu bổ vào thời Cảnh Hưng, triều vua Lê Hiển Tông (1740- 1786), Năm Duy Tân thứ sáu (1912), năm Khải Định thứ tư (1919), năm Bảo Đại thứ ba (1928) và được tu sửa lại vào năm 1939. Năm 1993 được Bộ Văn hóa – Thông tin công nhận là di tích lịch sử – văn hóa cấp Quốc gia. Đền Sòng Sơn là nơi thờ Nữ Thần Vân Hương – Bà Chúa Liễu Hạnh hay Thánh Mẫu Liễu Hạnh – Một trong bốn vị Thánh bất tử của dân tộc Việt Nam. Tại đây có phối thờ các ông Hoàng và Đức Thánh Trần Hưng Đạo Vương.
Theo “Truyền kỳ tân phả” thì Liễu Hạnh là Đệ Nhị tiên chúa Quỳnh Nương
con gái của Ngọc Hoàng Thượng đế vì phạm lỗi đánh rơi chén Ngọc trong một buổi Lễ chầu Thiên Đình nên bị đầy xuống trần gian thác sinh vào nhà họ Lê ở thôn Vân Cát, xã An Thái, huyện Thiên Bản, Phủ Nghĩa Hưng (nay là huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định) mang tên là Giáng Tiên.Sau3 lầntríchgiáng, Tiên chúa được Ngọc Hoàng cho hạ giới mỗi khi Tiên chúa mong muốn và về sau không phải hoá kiếp nữa.
Sẵn có phép màu biến hóa, Tiên chúa vân du ở khắp mọi vùng đất sơn thuỷ, kỳ tú, Tiên chúa thường hoá phép trừng phạt kẻ ác, gia ân kẻ hiền.. Người đã từng giúp đỡ các học trò nghèo như Cống Quỳnh (Quê Hoàng Hoá) trên đường ra Bắc đi thi, đã từng hoá phép dạy bảo dân chúng vùng Tam Điệp, Ninh Bình trồng dâu nuôi tằm, dệt vải, từnghoá phép nhờ Trạng Bùng Phùng Khắc Khoan khởi dựng lại chùa Bắc Lễ, Đền Tiên (Tỉnh Lạng Sơn ), đã cùng đàm đạo thơ văn với Phùng Khắc Khoan (tức Trạng Bùng), Cử nhân họ Ngô và Tú tài họ Lý ở Tây Hồ (Hà nội). Sau đó Tiên chúa cưỡi mây, bay vào ẩn cư bên núi Sóc Tỉnh Nghệ an.
Tiên Thánh được triều đình phong sắc:
Mã Hoàng Công Chúa; Chế thắng Hòa Diệu Đại Vương; Thượng thượng đẳng phúc thần. Có thể nói Tiên Chúa Liễu Hạnh xuống trần không phải chỉ để mưu cầu hạnh phúc riêng cho mình, mà Tiên chúa xuống Trần để lĩnh một sứ mệnh thiêng liêng cao cả là khuyến thiện, trừ ác, ban phúc cho người tốt, giáng hoạ kẻ xấu, phò nước giúp dân.
Và cũng vì thế, nhiều nơi trong cả nước đã lập Đền thờ Mẫu. Trong hệ thống đền thờ Thánh Mẫu Liễu Hạnh thì uy nghi và linh thiêng nhất vẫn là đền Sòng Sơn – Nơi Thánh Mẫu Hiển Thánh.
Trải qua thời gian, cùng với sự phong phú về huyền thoại Liễu Hạnh công chúa, Đền Sòng trở thành nơi linh thiêng, nơi sinh hoạt tín ngưỡng không thể thiếu của người dân Bỉm Sơn cũng như nhân dân trên khắp mọi miền đất nước.
Đền Sòng Sơn tọa lạc trên một thế đất cao
tọa Đông Nam, hướng Tây Bắc. kiến trúc hình chữ Tam theo truyền thống đền thờ Việt Nam với 3 cung liên tiếp: Hậu cung (Chính tẩm), Trung Đường, Tiền Đường và ngoài cùng là cổng Tam quan.
Cột của các gian điện thờ to gần nửa thước, đá tảng kê cao 6 tấc, trên các cột có nhiều câu đối nói về sự hiển linh và công đức của Thánh Mẫu, ca ngợi cảnh đẹp của Sòng Sơn. Phía trên giữa các gian thờ đều được trang trí các cửa võng sơn son, thếp vàng.
Du khách qua cổng tam quan cao, đẹp cấu trúc hình chồng diêm với 3 cửa bằng gỗ trắc: Cửa bên tả gọi là cửa Giới, qua cửa này được Thánh Mẫu ban dạy những điều giới Phật, nên làm điều thiện, tránh làm điều ác. Cửa bên hữu là cửa Định, qua cửa này được Thánh giúp cho tĩnh tâm, thanh lọc mọi điều phàm tục. Cửa giữa là cửa Tuệ, qua cửa này mọi người được Thánh ban cho sự sáng suốt, trí tuệ, mọi việc hanh thông.
Qua cổng tam quan du khách lần lượt bước vào chiêm bái các cung thờ.
Cung đệ Nhất:
Là cung tiền đường, đây là cung thờ Hội đồng Thánh quan, Bài trí các ban thờ gồm: Ban thờ Mẫu Cửu Trùng, các Ông Quan Hoàng Bảy, Hoàng Mười. Phía bên phải là Ban thờ Đức Thánh Trần – Hưng Đạo Đại Vương.
Cung đệ Nhị:
Qua cung tiền đường là cung đệ Nhị (cung Trung đường). Đây là cung thờ Ngọc Hoàng thượng đế – vua cha của tiên chúa Liễu Hạnh. Bài trí ban thờ vua cha Ngọc hoàng ở ngôi cao nhất, tiếp đến là các ban thờ Ngũ vị vương quan là những Thánh Cô, Thánh Cậu của Tiên chúa Liễu Hạnh. Hai bên các ban thờ là các bộ chấp kính, đôi hạc bằng đồng cao gần 2m. Hình thức bài trí ban thờ trong cung này thể hiện nét văn hoá phụng thờ gia tộc truyền thống Việt Nam.
Cung đệ Tam:
Qua cung trung đường là cung đệ Tam (Hậu cung chính tẩm – cung Cấm thâm nghiêm). Cửa ra vào cung Cấm ít khi được mở, trừ những ngày lễ rước Thánh Mẫu vào tháng 2 Âm lịch hàng năm. Ngày thường, con nhang, đệ tử và khách thập phương chỉ được đứng bên ngoài chiêm bái. Cung đệ tam (Cung Cấm) có 3 gian, được bài trí theo thức hệ Tứ phủ, Tam tòa thánh Mẫu.
Không gian chính của cung Cấm được trải thảm đỏ. Gian giữa đặt ban thờ và linh tượng Thánh Mẫu Liễu Hạnh, trong trang phục màu đỏ lỗng lẫy, dáng ngồi uy nghi mà khoan dung, độ lượng. Tay trái đặt sấp trên gối, tay phải đặt ngửa, năm ngón tay chụm lại theo thế bắt quyết. Ngồi hai bên tả, hữu Thánh Mẫu là linh tượng hai tiên cô theo hầu, kích thước nhỏ hơn linh tượng Thánh Mẫu.
Bên trái là tiên cô Quế Nương trong trang phục màu xanh, bên phải là tiên cô Nhị Nương trong trang phục màu hồng. Đây là hai tiên nữ được Ngọc Hoàng thượng đế phái xuống hầu cận tiên chúa Liễu Hạnh khi được Ngọc Hoàng cho Tiên chúa giáng trần lần thứ ba xuống vùng Phố Cát (Thạch Thành) và đây cũng là hai vị tiên nữ giúp cho người trần được ngưỡng giao với tiên chúa.
Đặc biệt, trong gian giữa chính tẩm phía trên linh tượng Thánh Mẫu,
có bức đại tự sơn son thếp vàng, với bốn mỹ tự “Mẫu Nghi Thiên Hạ” (Người Mẹ mẫu mực của muôn dân).
Gian bên trái đặt ban thờ Mẫu Thoải (Mẫu cai quản sông nước) với linh tượng trong trang phục màu xanh, yếm trắng.
Gian bên phải đặt ban thờ Mẫu Thượng Ngàn (Mẫu cai quản núi rừng) với linh tượng trong trang phục màu vàng, yếm đỏ.
Trong các cung thờ có hơn 40 bức hoành phi, câu đối, đại tự được cung tiến trong dịp trùng tu tôn tạo lại đền năm 1998 với nội dung suy tôn, ngợi ca công đức, sự linh thiêng của Thánh Mẫu và cảnh đẹp của vùng đất thiêng Sòng Sơn. Đặc biệt trong cung cấm; Ngoài bức Đại tự “Mẫu Nghi Thiên Hạ” ở gian chính điện, Gian bên tả có bức đại tự “Vạn Cổ Anh Linh” (Linh thiêng muôn thuở). Gian bên hữu có bức đại tự “Sùng Sơn hiển Thánh” (Hiển Thánh ở Sòng Sơn).
Đáng chú ý nhất là câu đối: Ở hai cột gian giữa
“Sòng Sơn hiển tích thiên thu tại,
Thanh Hoá danh lam vạn cổ truyền”.
Nghĩa là:
“Sòng Sơn dấu tích nghìn thu sáng,
Thanh Hoá danh lam muôn thuở còn”.
(Lời dịch của ông Trịnh Ngữ – Nguyên Giám đốc bảo tàng Thanh Hóa)
XEM THÊM: MẪU CỔNG ĐÁ TAM QUAN TỨ TRỤ ĐÌNH ĐỀN CHÙA MIẾU
. MẪU CỘT HIÊN HÈ ĐÁ ĐÌNH ĐỀN CHÙA MIẾU
. MẪU CUỐN THƯ BÌNH PHONG TẮC MÔN ĐÁ ĐÌNH ĐỀN CHÙA MIẾU
. MẪU TƯỜNG BAO LAN CAN HÀNG RÀO ĐÁ ĐÌNH ĐỀN CHÙA MIẾU
. MẪU CHÂN TẢNG ĐÁ KÊ CHÂN CỘT ĐÌNH ĐỀN CHÙA MIẾU
. MẪU RỒNG ĐÁ CHIẾU NGHỈ BẬC THỀM TAM CẤP
Truyền thuyết hồ cá thần
Trước đền có một hồ nước tự nhiên hình bán nguyệt quanh năm xanh trong, tương truyền đó là hồ cá thần, hàng năm vào dịp tháng giêng, tháng hai, xuất hiện một đàn cá toàn thân màu đỏ lũ lượt kéo nhau bơi lội trong hồ, nhưng khi hết lễ hội thì đàn cá tự nhiên không thấy nữa.
Nhân dân quanh vùng nói đó là các nàng tiên trên thượng giới hóa phép về hầu Tiên chúa Thánh Mẫu Liễu Hạnh.Qua cây cầu hình vòng cung vượt con suối nhỏ đến khu đồi bên cạnh là khu đền thờ Đức thánh Trần Hưng Đạo Vương uy nghi. Từ hồ cá thần có hai con suối nhỏ chảy lượn quanh khiến cho ngôi đền như ngự trên một hòn đảo nhỏ bồng bềnh giữa mây trời non nước.
Đến với di tích đền Sòng Sơn du khách không những được dâng hương tưởng nhớ các vị thánh, thần tại để thỏa mãn ý nguyện tâm linh, mà còn được tham quan, khám phá một vùng non nước hữu tình, thiên nhiên thơ mộng, được thưởng ngoạn, tìm hiểu các hoạt động văn hóa truyền thống đặc sắc của một vùng quê thông qua các kỳ lễ hội. Dân gian xưa đã được lưu truyền rằng”
“Nhất vui là Hội Phủ Giầy
Vui là vui vậy, chẳng tày Sòng Sơn”
Nguồn: tham khảo
XEM THÊM: Miếu cô bé mai hoa đền thờ – văn khấn – sắm lễ
. Bài cúng khấn xe oto mới, đầu năm cuối tháng, lễ vật
. Am đền thờ mỵ châu – chốn linh thiên cầu tình duyên
