Tục thờ bà cậu văn khấn hà bá/ghe thuyền thần sông nước
Tục thờ bà cậu văn khấn hà bá/ghe thuyền thần sông nước, “bà cậu” vốn là một vị thần sông nước, luôn phù hộ cho dân theo nghề có được mẻ cá ngon đắp đổi qua ngày. Bởi thế, hôm nào trúng mánh, họ cho đó là “bà cậu” đãi và luôn tin tưởng vào vị thủy thần này. Đó là lý do dân thương hồ hay có bàn thờ “bà cậu” đặt trang trọng trên ghe.
Với người theo nghề câu lưới, họ ít khi có bàn thờ riêng mà hay khấn vái vị thần này trong mỗi bữa cơm đạm bạc theo cuộc đời “gạo chợ, nước sông” của mình.
Thờ bà và cậu tín ngưỡng sự tích
Thờ Bà Cậu là tín ngưỡng dân gian của những người làm nghề liên quan đến sông nước. Cần Thơ tuy không có biển nhưng sông ngòi chằng chịt, là vùng sông sâu nước chảy, nên tín ngưỡng thờ Bà Cậu cũng phổ biến.
Theo như danh xưng, Bà Cậu bao gồm Bà và Cậu. Đây là những nhân vật cai quản vùng sông nước nên những người sống bằng nghề liên quan đến sông nước đều có lập bàn thờ cúng, đặc biệt là những người sống bằng nghề hạ bạc- đánh bắt thủy sản, càng tin tưởng ở Bà Cậu hơn.
Tín ngưỡng thờ Bà Cậu có nguồn gốc ở miền Trung, được các ngư dân mang vào Nam Bộ từ khoảng xuối thế kỷ XVII đầu thế kỷ XVIII. Có nhiều ý kiến cho rằng đây là tín ngưỡng xuất phát từ tín ngưỡng thờ Mẫu, đó là thần Nước, Mẫu Thủy, Mẫu Thoải. Trong dân gian, Mẫu Thoải là hóa thân lần thứ ba của Thánh Mẫu Liễu Hạnh, được gọi là Mẫu Đệ Tam.
Mẫu Đệ Tam cai quản vùng sông nước
biển cả và luôn luôn cứu độ cho dân cư khu vực này. Binh tướng của bà là các thần dưới dạng rắn, thuồng luồng- có sức mạnh dẹp yên sóng gió, có khả năng làm mưa, chống lũ lụt, hồng thủy Ngư dân tin rằng khi đi biển, nếu gặp bão thì Bà sẽ cứu giúp.
Tín ngưỡng Mẫu Thoải rất phổ biến ở khu vực Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ và khi vào đến Nam Bộ thì việc phối thờ Thiên Y A Na Bà Chúa Ngọc cùng hai người con (Cậu Trài (Tài)- Cậu Quí) tạo thành tục thờ đặc trưng của cư dân biển đảo là thờ Bà Cậu
Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng, hình tượng Bà Cậu được thờ trên ghe của những người làm nghề liên quan đến sông nước là đức Bồ Tát. Điều này thể hiện triết lý của đạo Phật nên được phổ biến và rất tin tưởng, không có ghe, tàu nào trên sông nước Nam Bộ không có bàn thờ Bà Cậu. Tùy theo mức độ giàu nghèo,
phương tiện to nhỏ mà bàn thờ Bà được trang trí sắp đặt lớn bé khác nhau, nhưng niềm tin đối với Bà thì như nhau. Thông thường, bàn thờ Bà trên ghe luôn được đặt ở nơi trang trọng trong khoang sinh hoạt. Trên bàn thờ luôn có hương, hoa, trái cây. Trước mỗi chuyến khởi hành chủ phương tiện đều thắp nhang; ngày 16 âm lịch hằng tháng, đặc biệt tháng Giêng, tháng tư, tháng bảy, đều cúng Bà long trọng.
Thờ hà bá
Theo Wikipedia, “Hà Bá” một vị thần vùng sông nước trong tín ngưỡng giống như Thổ Công, chính vì vậy cho nên có câu: “Đất có thổ công, sông có hà bá”. Hà Bá thường được miêu tả là một ông già tóc bạc như tiên, tay cầm phất trần, bầu nước, vui vẻ ngồi trên lưng rùa.
Nhưng cũng có nhiều nơi lại có quan niệm khác với định nghĩa trên. Theo đó, họ coi Hà Bá là ác thần, thường đi gieo rắc tai họa cho những làng chài ven sông nên bị mọi người vừa sợ lại vừa ghét, tương tự như với Thuồng Luồng vậy.
Bài khấn văn cúng Bà Cậu
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
Con kính lay Bà Cậu.
Hôm nay ngày ngày … tháng … năm …
Vợ chồng con là … sinh được con (trai, gái) đặt tên là …
Chúng con ngụ tại …
Hiện đang đi ghe/thuyền số hiệu …
Nay nhân ngày … chúng con thành tâm sửa biện hương hoa lễ vật và các thứ cúng dâng bầy lên trước án.
Nhờ ơn thập phương chư Phật, chư vị Thánh hiền, chư vị Tiên Bà, các đấng thần linh, Thổ công địa mạch, Thổ địa chính thần, Tiên tổ nội ngoại, Bà Cậu cho con có công việc sông nước.
Con cúi xin bà cậu chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật, phù hộ độ trì, che chở cho công việc của con mua may bán đắt. Đi ghe, thuyền an toàn, không va chạm, không gặp mưa bão, gia đình con được phúc thọ an khang, nghiệp dữ tiêu tan, bốn mùa không hạn ách nghĩ lo.
Xin thành tâm đỉnh lễ, cúi xin được chứng giám lòng thành.
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
Mâm cúng sắm lễ bà cậu
Tục thờ Bà Cầu đã xuất hiện từ rất lâu đời. Để cầu cho một ngày mua may bán đắt, ghe xuồng đi lại an toàn trên sông, ngư dân thường chuẩn bị:
Lễ cúng Bà Cậu thường được thực hiện vào ngày mùng 1 hoặc ngày Rằm hằng tháng. Với những gia đình có điều kiện hơn, họ sẽ bày lễ gồm 1 đĩa trái cây cùng bình bông để cúng lễ Bà Cậu mỗi buổi sáng trước khi lên ghe.Sau đó, bình bông cúng sẽ được đặt ngay đầu ghe thuyền như sự che chở của Bà Cậu dành cho bà con làm nghề này.
Cháo trắng
1 bình hoa cúc
1 con vịt
1 chén gạo
1 đĩa trái cây ngũ quả
Giấy tiền
Văn khấn hạ thủy tàu
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)
Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
Kính lạy Cá Ông
Kính lạy Bà Cậu
Kính lạy Quan Âm Nam Hải
Hôm nay là ngày…….. tháng…….. năm……..
Tín chủ con là …………………
Ngụ tại………………………
Hôm nay đứng trước các vị thần linh, con xin được nâng nén tâm hương, dốc lòng kính lạy:
Nam hải đại tướng quân, Quan âm nam hải, Bà Câu linh thiêng.
Đệ tử lâu đời lâu kiếp, nghiệp chướng nặng nề, si mê lầm lạc.
Con xin thành tâm sám hối, không làm điều dữ, nguyện làm việc lành, ngửa trông ơn Phật, Quan âm Đại sỹ chư Thánh hiền Tăng, Thiên Long bát bộ, Hộ pháp Thiên thần, từ bi gia hộ. Giúp cho con bình an êm ấm, ra khơi thuận buồm xuôi gió, không gặp phải tai ương.
Tâm nguyện lòng thành kính bái thỉnh cúi xin chứng giám.
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)
Văn khấn thần sông nước, tàu, thuyền
Nam mô cung thỉnh: Quan đương niên hành khiển Triệu Vương chí đức tôn thần
Nam mô cung thỉnh: Các ngài Bản Cảnh Thành Hoàng chư vị Đại Vương
Nam mô cung thỉnh: Các ngài Ngũ Phương, ngũ Thổ, Long Mạch, Định Phúc Táo Quân chư vị tôn thần
Nam mô cung thỉnh: Các Thần Linh cai quản khu vực này
Hôm nay là ngày…tháng…năm
Xin các ngài chứng giám cho tín chủ con là …… sinh niên…..
Hiện trú tại….
Nay xin thành tâm, sửa biện hương hoa lễ vật các thứ cúng dâng bày ra trước an. Vì tín chủ con có cất một ghe thuyền ở tại xứ này là……………………………Nay muốn khai trương khởi đầu việc đánh bắt gần xa sông biển phục vụ nhân sinh, mãi mãi tài vật phục vụ sinh hoạt
Do đó, chúng con chọn ngày lành tháng tốt sắm sửa lễ vật, cáo yết Tôn Thần, dâng cúng Bách Linh bày tỏ thành tâm thành ý cúi mong soi xét. Chúng con kính mời Quan Đương niên, Quan Đương Cảnh, Quan Thần linh thổ địa, Định Phúc táo quân cùng các ngài Địa Chúa Long Mạch và tất cả Thần Linh cai quản khu vực này
Cúi xin: Thương xót tín chủ giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật độ cho con ăn nên làm ra, thuận buồm xuôi gió, bình an vô sự, bốn mùa không hạn ách tai ương, tâm tiết có điềm lành tiếp ứng, cầu gì cũng được, nguyện gì cũng thành.
Tín chủ lại mời các vị Tiền chủ, Hậu chủ cùng chư Hương linh y thảo phụ mộc phảng phất ở nơi này hãy cùng tới đây chiêm ngưỡng Tôn Thần thụ hưởng lễ vật, phù trì tín chủ vận đáo hanh xương, tài lộc như gió mây tập hộ, nhân sự đi về bình an đi tới nơi về tới chốn
Chúng con xin dãi tấm lòng thành, cúi xin chứng giám
Cẩn cáo!
